Sultan II. Abdülhamidin Mirasý: Ýstanbulda Kamu Binalarý

Yýldýz Teknik Üniversitesi Atatürk Ýlkeleri ve Ýnkýlap Tarihi Bölümü Öðretim Üyesi Doç. Dr. Fatmagül Demirel tarafýndan hazýrlanan ve Ýstanbul Ticaret Odasý tarafýndan yayýnlanan kitapta, Sultan 2. Abdülhamid döneminin kamu binalarýnýn tarihçesi, yapýlýÞŸ nedenleri ve günümüzdeki durumlarýnýn tüm detaylarýyla anlatýlýyor.

Sanayi-i Nefise Mektebi, Sirkeci Garý, Müze-i Hümayun, Halkalý Ziraat Mektebi, Ziraat Bankasý, Darülacaze, Düyun-ý Umumiye Binasý, Etfal Hastanesi, Orman Maadin ve Ziraat Nezareti, Mekteb-i Týbbiye-i Þžahane, HaydarpaÞŸa Garý, Defter-i Hakani Nezareti ve Posta-Telgraf Nezareti binalarýnýn fotoðraflarla anlatýldýðý kitapta, 2. Abdülhamidin týp, mühendislik, eðitim, ulaÞŸým ve devlet bürokrasisinin geliÞŸmesi için gerçekleÞŸtirdiði yeniliklerin serüveni de yer alýyor.

Sanayi-i Nefise Mektebi

2. Abdülhamit döneminde açýlan ve Osmanlýda sanat alanýnda eðitim veren ilk resmi kurum olan Sanayi-i Nefise Mektebinin ismi Cumhuriyet döneminde Güzel Sanatlar Akademisi olarak deðiÞŸtirildi.

Abdülhamid devrinin en önemli kamu binalarýndan biri olan ve mimarlýðýný Alexandre Vallaurynin yaptýðý Sanayi-i Nefise Mektebi 10 ay gibi kýsa bir sürede tamamlanarak 3 Mart 1883 yýlýnda açýldý. Eðitimine günümüz Ýstanbul Arkeoloji müzesi bahçesinde bulunan binasýnda baÞŸlayan mektepte, Ýmparatorluðun ilk sivil mimar ve ressamlarý yetiÞŸti.

Sirkeci Garý

Ýstanbulun özgün mimari yapýlarýndan biri olan olan ve inÞŸa edildiði tarihte batýlýlar tarafýndan Doðunun kapýsý Osmanlý toplumu için ise batýya açýlan kapý olarak algýlanan Sirkeci Garýnýn ve demiryolunun yapým serüveni Sultan Abdülaziz döneminde baÞŸladý.

Kitaba göre 1890 yýlýndan önce Rumeli demiryollarýnýn Yedikuleye kadar ulaÞŸmasý ve bu mevkinin de ÞŸehir merkezine uzak olmasý tren yolunun Sirkeciye kadar uzatýlmasý talebini doðurdu. Ancak tren yolunun uzatýlmasý için Topkapý Sarayýnýn bahçesinden geçmesi gerekince Sultan Abdülaziz, tren yolu ve garýn yapýmýyla ilgili kamuoyundaki tartýÞŸmalara, Memleketime demiryolu yapýlsýn da isterse sýrtýmdan geçsin, razýyým diyerek son noktayý koydu ve demiryolu hattýnýn sarayýn bahçesinden geçmesine izin verdi.

Demiryolu hattýnýn serüveni 2. Abdülhamid döneminde de devam ederken, Ýstanbuldan Viyanaya ilk tren seferi 12 Aðustos 1888 tarihinde gerçekleÞŸti.

Ýlk aÞŸamada geçici mahiyette yapýlan istasyon binasý yerine esas binanýn yapýlmasý için ÞŸirket ile Osmanlý hükümeti arasýnda arasýnda uzun süren anlaÞŸmazlýklarýn giderilmesinin ardýndan bu kez binanýn yapýlacaðý zeminin saðlam olmamasý nedeniyle sýkýntý yaÞŸandý ve oldukça derin bir temel kazýlarak sorun halledildi. Ýstasyon binasýnýn bitmesine yakýn padiÞŸah tuðrasýnýn üzerinde bulunan oymanýn istavroza benzetilmesi üzerine binada acil deðiÞŸiklik yapýldý.

Sirkeci gar binasýnýn resmi açýlýÞŸý 3 Kasým 1890 tarihinde devlet erkanýnýn katýldýðý büyük bir tören ile yapýlýrken, törende konuklara mayonezli levrek balýðý, hindi kýzartma, sýðýr filetosu, tavuk dolmasý ve dondurma ikram edildi.

AkÞŸamlarý 300 gaz lambasýyla aydýnlatýlan ve yolcu salonlarýnýn her birinde kadýnlara ait ayrý bekleme bölümleri bulunan gar binasýnýn minareyi andýran saat kulelerinin üzerindeki külahlar ise günümüzde bulunmuyor.

Müze-i Hümayun

2. Abdülhamit döneminde yapýlan kamu binalarý arasýnda yer alan Müze-i Hümayum da müze ihtiyacýnýn ortaya çýkmasý üzerine Osman Hamdi Beyin talebi üzerine batý neoklasik tarzýnda inÞŸa edildi. Mimar Vallaurynin eseri olan ve ilk baÞŸta tek katlý tasarlanan bina daha sonra iki katlý olarak yapýldý. Binanýn resmi açýlýÞŸý 13 Haziran 1891de gerçekleÞŸtirildi.

Bugün Ýstanbul Arkeoloji Müzesi olarak hizmet veren ve görkemli mimari tarzýyla dikkati çeken bina, dünyada müze binasý olarak tasarlanýp yapýlan 8-10 müze binasý arasýnda yerini aldý.

Dilenciliðe çözüm Darülacaze

Ýmparatorluðun son yýllarýnda dilenciliðin artmasý üzerine Sultan Abdülhamidin giriÞŸimleri ve tüm yurtta baÞŸlatýlan seferberlikle açýlan Darülaceze binasý da dönemin önemli kamu binalarýndan biri olarak kitapta yer aldý.

Kitaba göre 1896 yýlýnda açýlan Darülacezenin sermayesi, saraydaki kýymetli eÞŸyalarýn bir sergi vesilesiyle görücüye çýkmasý sonucu elde edildi.

Ýmparatorluk topraklarýnda dilenme belgesi olarak adlandýrýlan ve dilenmeye izin veren cer kaðýdý sahibi olanlar ile savaÞŸ sebebiyle Ýstanbula göçmek zorunda olan çok sayýda muhacir Darülacezede barýndý. Darülacezeye her dilden ve dinden kiÞŸi ayrým yapmadan alýnýrken, burada kalan çeÞŸitli dinlere mensup insanlar için ibadethane olarak caminin yaný sýra kilise ve havra da inÞŸa edildi.

ÞžiÞŸli Etfal

Abdülhamid döneminin önemli kamu binalarýndan biri de ÞžiÞŸli Etfal Hastanesi. Kýzý Hatice Sultaný bir havale neticesinde kaybeden Abdülhamid, Benim çocuðum kurtulamadý. Kim bilir fakir fukaranýn çocuklarýna nasýl bakýlýyor. Hiç olmazsa bir hastane yaptýralým da benim gibi birçok babanýn kalbi yanmasýn diyerek ÞžiÞŸlide bir çocuk hastanesi yaptýrdý.

Kitaba göre o yýllarýn en iyi ÞŸartlarýna sahip olan hastanede yurt dýÞŸýndan gelenler de kolaylýkla tedavi olabiliyordu. Bu kolaylýðý gören Chicago Hastanesinde cerrah olarak çalýÞŸan Prof. Nicholas Senn, Hastaneye yatabilmek için gereken ÞŸart, konsolosluklardan tavsiye mektubu almaktýr. Bilmiyorum baÞŸka herhangi bir monarÞŸi veya Cumhuriyet yönetimi kendi ülkelerinde hastalanan bir yabancý için böyle bir ayarlama yapmýÞŸ mýdýr? diyerek takdirlerini dile getirmiÞŸti.

Düyun-ý Umumiye-i Osmaniye Ýdaresi

Günümüzde Ýstanbul Erkek Lisesi kullanýmýnda olan bina da 2. Abdülhamit döneminde Osmanlý borçlarýnýn ödenmesi için kurulan Düyun-ý Umumiye-i Osmaniye Ýdaresi için yapýldý.

2. Abdülhamit döneminde inÞŸa edilen eðitim binalarý arasýnda en dikkati çekeni HaydarpaÞŸada Marmara Denizine hakim bir tepede kurulan Mekteb-i Týbbiye-i Þžahane binasý da bugün Marmara Üniversitesince kullanýlmakta. Ayný güzergahta yer alan HaydarpaÞŸa Gar binasý ile birlikte bu güzergahtaki yapýlar, tarihi yarýmadanýn karÞŸýsýnda ikinci önemli silüeti meydana getirdi.

Sirkecideki Büyük Postane olarak bilinen ihtiÞŸamlý bina da Posta ve Telgraf Nezareti binasý olarak 1 Eylül 1903 tarihinde 2. Abdülhamitin tahta çýkýÞŸ yýl dönümünde yapýlmasýna baÞŸlanan binanýn tamamlanmasý ve resmi açýlýÞŸý 23 Temmuz 1909 tarihinde gerçekleÞŸtirilebildi.

Murat YalçýntaÞŸ, ÝTO BaÞŸkaný



Sayfa Sayýsý: 260

Baský Yýlý: 2012


Dili: Türkçe
Yayýnevi: Ýstanbul Ticaret Odasý